Bella Montagna (όμορφο βουνό) αναφώνησαν οι Ρωμαίοι κατακτητές στην θωριά του επιβλητικού, πλούσιου σε νερά και δασωμένου όρους Μπέλες. Δεν είναι δυνατόν σε ένα τόσο ωραίο τόπο να μη κατοικούν ωραίοι ως Σερραίοι, στο κοινωνικό γίγνεσθαι κάτοικοι.
Το υλικό που ακολουθεί είναι κατά ένα μεγάλο μέρος προϊόν που προήλθε από εξ αποστάσεως διαπραγμάτευση της φιλτραρισμένης συλλογής πληροφοριών-φωτογραφιών μέσω της Σύγχρονης διεπαφής (webex) και της Ασύγχρονης (eclass). Χρησιμοποιήθηκε και υλικό κατάλληλα διαμορφωμένο για τις ανάγκες του φετινού προγράμματος από επισκέψεις σε πεδία μελέτης που πραγματοποιήθηκαν πέρσι λόγω της φετινής υγειονομικής καραντίνας.
ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΚΕΡΚΙΝΗ
Το όρος ΚΕΡΚΙΝΗ είναι καταπράσινο, λόγω των πολλών επιφανειακών νερών και πηγών του, σε όλη την διάρκεια του χρόνου. Μπορεί να θεωρηθεί ένα φιλόξενο βουνό γιατί προσφέρει τροφή, νερό και προστασία στον κάτοικό του. Η προστασία οφείλετε στο ότι ανακόπτει τους παγερούς ανέμους της Βουλγαρίας να εισέλθουν στο νότο και κάνει το κλίμα πιο ήπιο και μάλιστα σε πολλές περιοχές του όπως τα Πλατατάκια η Μακρινίτσα και τα άνω Πορόϊα, θεραπευτικό για ασθένειες του αναπνευστικού, πράγμα που οδήγησε ειδικά στο παρελθόν να προτιμηθούν τα παραπάνω χωριά ως τόποι παραθερισμού! Επίσης οι πρόποδες του βουνού ήταν ιδανικό μέρος για να χτιστούν τα χωριά αμφιθεατρικά προκειμένου να αποφύγουν οι κάτοικοι τα έλη της λίμνης Πρασιάδας πριν την λίμνη Κερκίνη, και τα πλημμυρικά φαινόμενα της λίμνης ΚΕΡΚΙΝΗΣ μετά την δημιουργία της.
ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΜΠΕΛΕΣ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ. ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΥΞΗΣΗΣΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ.
Ομάδες οικογενειών Βλάχων, διωγμένων από τα χωριά του Ολύμπου της Πίνδου και του Γράμμου, διαπιστώνοντας ιδανικές συνθήκες (νερό, τροφή ήπιο κλίμα) για την βόσκηση των κοπαδιών τους εγκαταστάθηκαν στις πλαγιές του Μπέλες, στις αρχές του 19ου αιώνα, επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ακολούθησαν πρόσφυγες Πόντιοι, και Μικρασιάτες μετά την Γενοκτονία τους πριν και μετά το 1922. Οι πρόσφυγες προερχόμενοι από τόπους με μακραίωνη πολιτισμική παράδοση, μετέφεραν στην νέα τους πατρίδα τον πολιτισμό τους, εργάζονται στην εκτέλεση μεγάλων έργων από την αμερικανική εταιρία ULEN για την λίμνη Κερκίνη (1932-36) και τη κατασκευή των οχυρών Μεταξά επίσης 4 χρόνια (1936-40).
Σημειωτέο ότι ήδη για 30 χρόνια όλη η περιοχή, συνδέεται με σιδηροδρομική γραμμή παράλληλη στο Μπέλες με τα μεγάλα αστικά κέντρα, κάνοντας εύκολη την μετακίνηση επιβατών και την μεταφορά εμπορευμάτων. Στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού Ποροΐων δεν υπήρχαν σπίτια, παρά μόνο ελάχιστα καταστήματα ντόπιων, τα οποία εξυπηρετούσαν τους επιβάτες του τρένου. Ωστόσο, μετά τη μόνιμη εγκατάσταση των προσφύγων, και την επίσημη ίδρυση της Κοινότητας Ροδόπολης το 1926 με σχετικό Διάταγμα, παρουσιάστηκε κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των καταστημάτων, της παροχής υπηρεσιών, του εμπορίου και των κατασκευών. Το 1935 ηλεκτροφωτίστηκε το χωριό Πορόϊα από αυτόνομη πετρελαιοκίνητη μονάδα και ήταν από τα λίγα μέρη της Ελλάδας με αυτήν την δυνατότητα.
Η ΟΙΚΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ, ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΝΤΡΕΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ. Η ΤΙΘΑΣΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΑΥΛΑΚΩΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, ΕΘΡΕΨΕ ΜΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ ΤΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΤΟΥ ΜΠΕΛΕΣ. ΛΑΙΚΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΥΓΡΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ.
Τα περισσότερα χωριά διατηρούν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής που έφεραν οι Βλαχόφωνοι Έλληνες από την Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία μαζί με τα ήθη και έθιμά τους, στοιχεία τα οποία «παντρεύτηκαν» άψογα αργότερα με την εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων. Η οικονομική ζωή των χωριών βασιζόταν κυρίως στην άνθηση της κτηνοτροφίας και της γεωργίας, με κύριο βάρος της δεύτερης στην καπνοκαλλιέργεια, αλλά και στην πλούσια αγορά, που την απάρτιζαν φούρνοι, μπακάλικα, τσαγκαράδικα, υφασματάδικα, ραφτάδικα, μαγειρεία, τυράδικα, κρεοπωλεία, καφενεία.
Στο όρος Κερκίνη χάρη στην ύπαρξη πολλών επιφανειακών νερών, υπήρχαν πολλοί νερόμυλοι οι οποίοι εξελίχθηκαν με το νέο σύστημα αυλακιών για την αξιοποίηση των νερών επιφάνειας που κατασκεύασε στα Άνω Πορόϊα και Πλατανάκια η ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων),στη δεύτερη πενταετία του 1920.
Οι μύλοι στο χωριό είχαν σημαντική θέση στην τοπική ζωή, μια και όλες σχεδόν οι οικογένειες ντόπιες και προσφυγικές ζύμωναν δικό τους σπιτικό ψωμί. Εκτός από σιτηρά άλεθαν και σουσάμι από όπου έβγαζαν το ταχίνι και στη συνέχεια το σουσαμόλαδο, το οποίο αποτελούσε πολύ βασική τροφή για τους κατοίκους της περιοχής. Αυτοί οι μύλοι, περισσότεροι από δέκα στην αρχή, λειτούργησαν σχεδόν ασταμάτητα ως το 1950, για να σταματήσουν έπειτα ο ένας μετά τον άλλον και να γίνουν ερείπια και οικόπεδα.
Τα επιφανειακά νερά ήταν πολύ περισσότερα στο παρελθόν λόγω μικρότερου πληθυσμού και τροφοδοτούσαν με υπόγεια ποτάμια την λίμνη Δοϊράνη στο Κιλκίς. Επίσης σχηματιζόταν δύο μεγάλες και βαθιές λίμνες σε οροπέδιο πάνω από το χωριό Άνω Πορόϊα στις οποίες πνίγηκαν αρκετά κοπάδια ζώων. Οι δύο παραπάνω ιστορικές πραγματικότητες οδήγησαν στο να δημιουργήσουν οι κάτοικοι μυθοπλασίες για Δρακολίμνες με τις οποίες μεγάλωσαν πολλές γενιές.
Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΜΗΤΗΡ ΜΑΘΗΣΕΩΣ
Το Νότιο τμήμα του όρους ΚΕΡΚΙΝΗ, στην Ελληνική επικράτεια, θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι του προστατευμένου από την συνθήκη RAMSAR οικοσυστήματος της Λίμνης ΚΕΡΚΙΝΗΣ. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήσαμε την Μετάγνωση, που αποκτήσαμε από την βιωματική μάθηση κατά τις 3 παρακάτω περσινές επισκέψεις μας σε πεδία μελέτης:
1. Επίσκεψή στο ενυδρείο της Βυρώνειας, όπου ήρθαμε σε οπτική επαφή με μέρος της πλούσιας εντομοπανίδας, ερπετοπανίδας και ιχθυοπανίδας του ποταμού Στρυμόνα και της Λίμνης Κερκίνης. Η αλληλεξάρτηση όλων των παραπάνω ειδών για την επιβίωση την δική τους αλλά και των πτηνών της Λίμνης ήταν το διδακτικό-γνωστικό συμπέρασμα της επίσκεψής μας.
2. Ανηφορίσαμε στην ίδια επίσκεψη στους πρόποδες του Μπέλες, στην Ιερά Mονή του τιμίου Προδρόμου, στο Ακριτοχώρι. Η διαθεματική προσέγγιση στο πρόγραμμα μας έχει πλέον, ως συνιστώσες την μοναδική ναοδομία, εφάμιλλή της Αγίας Σοφίας, στο καθολικό της Μονής και την υπέροχη Μακεδονική αρχιτεκτονική στα κελιά των μοναχών. Η θέα του παρυδάτιου δάσους της λίμνης αφ’ υψηλού και οι εκβολές του Στρυμόνα σε αυτήν ήταν μοναδική. Συνέχεια διαθεματικότητας του προγράμματος με επίδειξη από της μοναχές ύφανσης με αργαλειό και παρουσίασης έκθεσης ιαματικών και αρωματικών βοτάνων από το όρος Μπέλες.
3. Βαδίσαμε, στον λόγο εποχής, αποξηραμένο πυθμένα της λίμνης στο λιμάνι της Λειβαδιάς.Την ίδια περιοχή επισκεφτήκαμε πλημμυρισμένη και διαπιστ'ώσαμε τον διττό ρόλο της αρδευτικό και αντιπλημμυρικό. Παρατηρήσαμε πουλιά με κιάλια, επισκεφτήκαμε μονάδα εκτροφής βουβαλιών και συμπληρώσαμε φύλλα εργασίας.
Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΦΕΤΙΝΗ ΕΞΟΡΜΗΣΗ ΣΕ ΠΕΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ:
Κατά την επίσκεψη μας στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου στο χωριό του Μπέλες Ακριτοχώρι μας εντυπωσίασε η Μακεδονική Αρχιτεκτονική κατασκευής των κελιών και των χώρων εργασίας του! Θέλοντας να μελετήσουμε περισσότερο την εκπληκτική Μακεδονική Αρχιτεκτονική κατασκευής των οικιών, την οποία έφεραν οι Βλαχόφωνοι κάτοικοι του Μπέλες ερχόμενοι από την δυτική Μακεδονία, επισκεφτήκαμε στις ΣΕΡΡΕΣ το εργαστήριο Γλυπτικής και Ζωγραφικής του επιφανούς Σερραίου, Βραβευθέντος από την Ακαδημία Αθηνών, Ζωγράφου κου ΜΕΛΙΔΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ.
Ο Καλλιτέχνης δημιούργησε ένα οικιστικό συγκρότημα Μακεδονικής Αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα! Μικρογραφία, ακριβής αναπαράσταση σε κλίμακα 1 προς 20. Χρησιμοποιήθηκαν μόνο φυσικά υλικά με ειδική επεξεργασία παλαίωσης και χρειάστηκε ένας χρόνος για την αποπεράτωση του. Το πρωτότυπο χτίστηκε το 1870 και πρόκειται για την κατοικία-προξενείο του Ιταλού πρέσβη στην Τουρκοκρατούμενη Σέρρες ΣΙΜΑΝΤΩΒ. Δυστυχώς γκρεμίστηκε το 1998 για τις ανάγκες της αντιπαροχής. Η βάση της ήταν χτισμένη από πέτρα για ασφάλεια πολιορκίας, ενώ το πάνω μέρος από πλιθιά, λάσπη άχυρο και ξύλα για να είναι ελαφρύτερη η κατασκευή. Η κεντρική πόρτα ήταν σχετικά μικρή για ασφάλεια και τα πλαϊνά φωτιζόμενα παράθυρα χρησιμοποιούνταν ως παρατηρητήρια του πέριξ της κατοικίας χώρου. Ο δημιουργός και λάτρης της παράδοσης γλύπτης-ζωγράφος κύριος Μελίδης μας εξήγησε τον τρόπο κατασκευής και μας έδωσε σημαντικές Ιστορικές πληροφορίες για τα γεγονότα της εποχής, και της λειτουργίας του κτηρίου. Στις 28 Ιουνίου 1913 μια μέρα πριν την απελευθέρωση των Σερρών από την Βουλγαρική κατοχή στην οικία του πρέσβη Σιμαντώβ φιλοξενούνταν 600 κατατρεγμένοι Σερραίοι. Τα Βουλγαρικά στρατεύματα πολιορκούσαν την κατοικία και ζητούσαν την παράδοση των Σερραίων των οποίων το μέλλον ήταν αβέβαιο. Μόνο όταν ο Ιταλός Πρέσβης τους πέταξε από ένα παράθυρο χιλιάδες χρυσές λίρες, οι Βούλγαροι ματαίωσαν τον κακό σκοπό τους.