«Άρρωστος κόσμος, ασθενής πλανήτης; Ενωμένοι μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε!»
Η πανδημία του κορωνοϊού covid-19 έχει συγκλονίσει όλο τον πλανήτη και ειδικά τις περισσότερο βιομηχανοποιημένες και ανεπτυγμένες οικονομικά περιοχές του, θέτοντας για πρώτη ίσως φορά τόσο καθολικά κρίσιμα ερωτήματα για τη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση. Γιατί δεν πρόκειται βεβαίως για «εκδίκηση της φύσης» – η φύση δεν εκδικείται, αντιδρά – αλλά για μια συγχρονισμένη εκδήλωση υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, με υπόβαθρο τη βαθιά περιβαλλοντική κρίση που σφραγίζει την εποχή μας.
Μια κρίση που οφείλεται στον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης, που αντιμετωπίζει ληστρικά το περιβάλλον (και τον άνθρωπο). Όλα αυτά που τον «παλιό καιρό», δηλαδή πριν… από μερικές εβδομάδες, αντιμετωπίζονταν ως καθημερινότητα. Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι εάν το σοκ της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, που τράβηξε χειρόφρενο στις ισχυρότερες οικονομίες, θα οδηγήσει σε μια αναστροφή πορείας ή απλώς, μετά την αντιμετώπιση – αργά ή γρήγορα – της ασθένειας, το σύστημα θα τραβήξει αχαλίνωτο για την επόμενη πανδημία.
Η διεθνής επέλαση της COVID-19 αποκαλύπτει πολλαπλά περιβαλλοντικά ρήγματα, που οφείλουμε να δούμε με άλλο μάτι. Το 75% των νέων αναδυόμενων λοιμωδών νόσων προέρχεται από τα ζώα, αλλά δεν φταίνε αυτά.
Η βιομηχανική κτηνοτροφία, που περιορίζει όλο και περισσότερο την άγρια φύση, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση ζώων λόγω κλιματικής αλλαγής, αυξάνει τις πιθανότητες να έρθουν σε επαφή οι άνθρωποι με ζώα φορείς και έτσι να μολυνθούν. Η καταστροφή οικοτόπων και η αποψίλωση των δασών για βοσκοτόπια και καλλιέργεια σόγιας για ζωοτροφή ευνοούν την εμφάνιση ζωονόσων. Δεν είναι αποκομμένα επεισόδια, αλλά τμήματα μιας συνολικής παραγωγικής αλυσίδας. Σε ένα κόσμο που το σάλιο μιας νυχτερίδας στην Κίνα ή ενός χιμπαντζή στην κεντρική Αφρική μπορεί να ξεσηκώσει μια υγειονομική θύελλα στη Νέα Υόρκη ή στη Λομβαρδία, απαιτείται συνολική ματιά κι όχι αποσπασματικές κινήσεις.
Δεν είναι μόνο όμως οι μολυσματικές ασθένειες· ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί πως το 23% των θανάτων παγκοσμίως έχει περιβαλλοντικά αίτια.
Επιβαρυντικοί παράγοντες
Αλλά και οι βαριές συνέπειες της COVID-19 φαίνονται πως συνδέονται με μία σειρά από άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση και η κακή διατροφή (ένας παράγοντας είναι και η παχυσαρκία), πέρα από την υποβάθμιση των συστημάτων υγείας και του επιπέδου ζωής στις πόλεις. «Ευθύνεται η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού από τη συνολική δηλητηρίαση από τεχνητές χημικές ουσίες, ενδοκρινικούς διαταράκτες και τοξίνες», λέει η Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, καθηγήτρια της Ιατρικής Αθηνών.
«Λόγω των μέτρων για την πανδημία, η φύση πήρε μια ανάσα. Είδαμε ξανά ψάρια στα κανάλια της Βενετίας, δελφίνια στον Θερμαϊκό και πλήθος κόσμου να βγαίνει βόλτα με τα πόδια ή με ποδήλατα στις πόλεις. Είδαμε τη ζωή αλλιώς, αλλά δυστυχώς η ανθρωπότητα έχει κοντή μνήμη. Υπάρχει ο κίνδυνος να γυρίσουμε σε ό,τι κάναμε», τονίζει η Λία Πατσαβούδη, καθηγήτρια Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Υπάρχουν όμως επιλογές.
Η ρύπανση του αέρα αυξάνει τη θνητότητα ασθενών με COVID-19
Η πορεία εξάπλωσης της πανδημίας αλλά και τα πλήγματα που επιφέρει στη δημόσια υγεία δεν πρέπει να εξετάζονται μόνο από ιατρικής-υγειονομικής σκοπιάς, ο παράγων περιβάλλον παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Αίσθηση για παράδειγμα προκάλεσαν πρόσφατες επιστημονικές ανακοινώσεις που συσχέτιζαν την αυξημένη θνητότητα από τον κορωνοϊό με τα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μελέτη του πανεπιστημίου Χάρβαρντ σε 3.000 κομητείες των ΗΠΑ κατέγραψε πως άνοδος κατά μόλις 1 μικρογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο στις συγκεντρώσεις των αιωρούμενων μικροσωματιδίων συνδέεται με αύξηση 15% στη θνητότητα από COVID-19!
[shutterstock_1669763125] «Παρότι δεν είναι απόλυτα αποκρυπτογραφημένη η τοξικότητα των σωματιδίων, είναι γνωστό ότι στην επιφάνειά τους προσκολλώνται άλλα μόρια όπως μικρόβια, ιοί, βαρέα μέταλλα, βακτήρια, μύκητες, και ακάρεα». «Αν και δεν είναι δυνατόν να διατυπωθεί με απόλυτη βεβαιότητα, εντούτοις υπάρχουν σοβαρές μελέτες που αξιολογούν συγκεκριμένα ευρήματα τα οποία επιτρέπουν την επιστημονική διαπίστωση ότι η χρόνια ατμοσφαιρική ρύπανση ενεργεί ως ενισχυτικός παράγοντας σε περιπτώσεις επιδημιών. Και είναι απολύτως εύλογο ότι αυτό συμβαίνει γιατί ίσως τα αιωρούμενα σωματίδια συμπεριφέρονται τόσο ως ένα πιθανό όχημα που ενισχύει τη μεταφορά και εξάπλωση του ιού αλλά και ως ένας χρόνιος παράγοντας ερεθισμού του αναπνευστικού συστήματος, που φθείρει το ανοσοποιητικό σύστημα και θα μπορούσε να κάνει τον πληθυσμό πιο ευάλωτο στις επιπτώσεις της επιδημίας», συμπληρώνει.
«Δεν είναι μόνο ο αέρας»
Πόσο ευάλωτος είναι ο πληθυσμός λόγω της πολύπλευρης ρύπανσης; Η έκθεση σε ατμόσφαιρα με υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων υποσκάπτει τον ανθρώπινο οργανισμό. Και δεν είναι μόνο ο αέρας που αναπνέουμε, αλλά και η έκθεση σε χημικά. Για παράδειγμα, στο αίμα σχεδόν όλου του πληθυσμού στην Ευρώπη και στην Ελλάδα ανιχνεύονται χημικές ενώσεις, που χρησιμοποιούνται σε μία σειρά οικιακών και βιομηχανικών προϊόντων, από τα μαγειρικά σκεύη τεφλόν, σε πολλές συσκευασίες τροφίμων μέχρι αδιάβροχα ρούχα. Οι ενώσεις αυτές διασπώνται πολύ δύσκολα και δεν απομακρύνονται. Μαζί με άλλα στοιχεία συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό.
Μπορεί η ατμόσφαιρα των μεγάλων πόλεων να καθάρισε σε σημαντικό βαθμό λόγω της μη κυκλοφορίας οχημάτων, αλλά ποια θα είναι η επόμενη μέρα; «Η εμπειρία έδειξε τη σημασία της αρχής της προφύλαξης, δηλαδή της έγκαιρης λήψης μέτρων για να αποτρέψουμε μια καταστροφή, όχι για να τρέχουμε από πίσω της».
Η πανδημία έφερε στο προσκήνιο και το πρόβλημα των πόλεων. Η Γουχάν, που εμφανίστηκε ο κορωνοϊός, δεν ήταν μια καθυστερημένη περιοχή. Απεναντίας, ήταν μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη πόλη, με έμφαση στις νέες τεχνολογίες και πληθυσμό άνω των 11 εκατομμυρίων, ίσως η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της κεντρικής Κίνας. Ο ιός φάνηκε να διαδίδεται πιο εύκολα σε πόλεις με πυκνή δόμηση, χωρίς μεγάλα ανοίγματα με ελεύθερους χώρους και πράσινο. Ο σχεδιασμός του μέλλοντος δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψη αυτούς τους παράγοντες, παραδίνοντας τις πόλεις στους ανθρώπους και όχι στην κυριαρχία του ρυπογόνου στόλου των Ι.Χ. αυτοκινήτων. Απαραίτητο είναι ένα πυκνό, καλοσχεδιασμένο και «πράσινο» δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς. Δεν είναι τυχαίο πως η κορύφωση του πρώτου κύματος της πανδημίας σημαδεύτηκε οικονομικά από την κατακρήμνιση του πετρελαίου. «Ας σημειωθεί κι αυτό ως μια εικόνα της εποχής που φεύγει, της ανάγκης να περάσουμε σε άλλες μορφές ενέργειας, τόσο για πιο καθαρό αέρα στις πόλεις μας όσο και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής».
Αποψιλώνοντας τα δάση οι ιοί «κάνουν πάρτι»
Τεράστιες εκτάσεις παρθένων δασών καταστρέφονται κάθε χρόνο σε Ινδονησία (φωτ.), Βόρνεο και αλλού προκειμένου να δημιουργηθούν μονοκαλλιέργειες ελαιοφοινίκων για την παραγωγή φοινικέλαιου. EPA / HOTLI SIMANJUNTAK
Η τρέχουσα πανδημία δεν είναι άσχετη με την κλιματική κρίση. «Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη μας σε συνδυασμό με την όλο και πιο συχνή εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, προβλέπεται να προκαλέσει αλλαγές στην εποχικότητα, στη γεωγραφία και στην ένταση της εκδήλωσης λοιμωδών νοσημάτων. Οι πλημμύρες και η διαχείριση των υδάτων που προέρχονται από αυτές μπορούν να διευκολύνουν τη μεταφορά και την εξάπλωση μολυσματικών παραγόντων, ενώ η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας επηρεάζουν την ανάπτυξη, την επιβίωση και τη διάδοση όχι μόνο των παθογόνων αλλά και των φορέων τους. Έτσι, η εξάπλωση εντόμων, λ.χ. τα κουνούπια, που αποτελούν φορείς σοβαρών νόσων όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός θα μετατοπιστεί προς περιοχές του πλανήτη που σήμερα είναι ψυχρότερες. Ο ιός του Δυτικού Νείλου, για παράδειγμα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο δυτικό ημισφαίριο, στη Νέα Υόρκη, έπειτα από μία παρατεταμένη περίοδο υψηλών θερμοκρασιών, ακολουθούμενη από έντονες βροχοπτώσεις το 1999».
Μία σειρά από παράγοντες αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν πολλές πλευρές. Για παράδειγμα, η εκτεταμένη αποψίλωση και καταστροφή δασών και η ισοπέδωση τεράστιων εκτάσεων για να δημιουργηθούν βοσκοτόπια ή για να καλλιεργηθούν κτηνοτροφικά φυτά (όπως η σόγια) έχουν αρνητικές επιδράσεις και στην ισορροπία του κλίματος (αφού καταστρέφουν τους πράσινους πνεύμονες του πλανήτη), στην υγεία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, αλλά και στην υγεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Έτσι «στριμώχνουν» την άγρια ζωή, φτάνουν πολύ κοντά της και διευκολύνουν το πέρασμα των λοιμωδών ζωονόσων στον άνθρωπο.
Στην κινεζική επαρχία Χουμπέι, όπου βρίσκεται και η πόλη Γουχάν όπου πρωτοεμφανίστηκε ο κορωνοϊός, είχε κατασκευαστεί τη δεκαετία του ’90 το γιγαντιαίο υδροηλεκτρικό φράγμα των Τριών Φαραγγιών, που υποχρέωσε σε μετακίνηση 1,3 εκατ. ανθρώπους, προκαλώντας ανάλογες καταστροφές και μετακινήσεις στα είδη της άγριας ζωής. Το πώς έφτασε ο κορωνοϊός στη Γουχάν δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο, αλλά σίγουρα πριν από αυτό οι επιχειρήσεις τροφίμων έφτασαν πολύ βαθιά μέσα στα δάση. «Στην Κίνα, αλλά και παγκοσμίως, τα τρόφιμα “άγριας φύσης” γίνονται όλο και περισσότερο ένας κανονικός οικονομικός τομέας. Καθώς η βιομηχανική παραγωγή κρέατος –χοιρινά, πουλερικά, κ.λπ.–επεκτείνεται στα παρθένα δάση, πιέζει τους επενδυτές να πάνε πιο βαθιά στο δάσος, αυξάνοντας έτσι την αλληλεπίδραση με νέα παθογόνα μικρόβια, συνεπώς και τη διάδοσή τους». Δεν πρόκειται φυσικά για αποκλειστικά κινεζικό φαινόμενο, καθώς ροκανίζοντας σιγά σιγά τα δάση της βορειοανατολικής Αμερικής, διώχθηκαν ζώα, που συμβάλλουν στη ρύθμιση του πληθυσμού των τσιμπουριών. Αποτέλεσμα: οι μεταδοτικές ασθένειες που φέρουν τα τσιμπούρια εξαπλώνονται πολύ ευκολότερα. Συνήθως, η μεταφορά των παθογόνων δεν γίνεται απευθείας από το άγριο ζώο στον άνθρωπο, αλλά μέσω ζώων της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας. Η εκτροφή οικόσιτων ζώων, σε συνθήκες συνωστισμού, καταργεί οποιαδήποτε «αντιπυρική ζώνη ανοσίας», δημιουργώντας συνθήκες όπου «οι ιοί κάνουν πάρτι»! Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη ενός άλλου μοντέλου διατροφής, που θα σέβεται τη φύση και τις δυνατότητές της, θα στηρίζεται στην ποικιλία και όχι στην υπερκατανάλωση κρέατος και μάλιστα βοδινού και θα στηρίζει τους παραγωγούς της γης, πρώτα και κύρια σε τοπικό επίπεδο.
Σε διάστημα λίγων μόνο μηνών, ένας μονοκύτταρος οργανισμός μπόρεσε να αλλάξει ολόκληρο τον κόσμο. Στην εποχή του COVID-19, αλλάξαμε συνήθειες και τρόπο ζωής καθώς βιώσαμε, μεταξύ άλλων, απώλειες, φόβους, παύση των οικονομικών δραστηριοτήτων, εκτεταμένη απαγόρευση των αεροπορικών μετακινήσεων αλλά και τη διεύρυνση εναλλακτικών μορφών στην εργασία, την εκπαίδευση και την επικοινωνία.
Την ίδια στιγμή, το κλείσιμο βιομηχανιών, δικτύων μεταφοράς και επιχειρήσεων στην προσπάθεια των εθνικών κυβερνήσεων να περιορίσουν τη διάδοση του ιού, οδήγησε σε αξιοσημείωτη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μια μείωση που στη Νέα Υόρκη προσέγγισε το 50% και σε περιοχές της Κίνας το 40%.
Μήπως η πανδημία του COVID-19 αποκαλύπτει πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μας εάν θέλαμε να δράσουμε σοβαρά για την κλιματική αλλαγή; Πώς θα εξελιχθούν άραγε τα πράγματα εάν δεν το κάνουμε; Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι περιστασιακή ή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροχρόνιες μειώσεις;
Αυτά και άλλα ερωτήματα θα απασχολήσουν στο μέλλον
Τα περιοριστικά μέτρα έχουν θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον
Η πανδημία του κορονοϊού έχει εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη, θέτοντας κρίσιμα ερωτήματα για τη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση. Διότι δεν πρόκειται βεβαίως για «εκδίκηση της φύσης» (η φύση δεν εκδικείται, αντιδρά), αλλά για μια συγχρονισμένη εκδήλωση υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, με υπόβαθρο τη βαθιά περιβαλλοντική κρίση που σφραγίζει την εποχή μας.
Ο τρόπος που ο άνθρωπος διαχειρίζεται τη φύση είναι η αιτία για τον κορονοϊό. Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν ότι δύο έως τέσσερις νέοι ιοί δημιουργούνται κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης παραβίασης του φυσικού κόσμου και οποιοσδήποτε από αυτούς θα μπορούσε να μετατραπεί σε πανδημία.
Τα ζώα δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη
Το 75% των νέων αναδυόμενων λοιμωδών νόσων προέρχεται από τα ζώα, αλλά δεν φταίνε αυτά. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι τα ζώα είναι σε μεγάλο βαθμό προσβεβλημένα από θανατηφόρους παθογόνους οργανισμούς, έτοιμους να μας μολύνουν. Στην πραγματικότητα, η πλειονότητα των μικροβίων ζει μέσα στον οργανισμό των ζώων, χωρίς να τους προξενούν το παραμικρό κακό. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού: με την ξέφρενη αποδάσωση, αστικοποίηση και εκβιομηχάνιση, προσφέραμε στα μικρόβια τον τρόπο να φτάσουν μέχρι το ανθρώπινο σώμα και να προσαρμοστούν σε αυτό.
Η σύνδεση της αγοράς
Τα άγρια ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω ανθρώπινης εκμετάλλευσης, βρέθηκαν να μεταφέρουν πάνω από δύο φορές περισσότερους ιούς που μπορούν να προκαλέσουν ανθρώπινη ασθένεια (κι άλλα παθογόνα είναι επίσης πιθανό να μετακινηθούν από ζώα σε ανθρώπους, σε πολλές άτυπες αγορές που έχουν αναπτυχθεί για να παρέχουν φρέσκο κρέας σε ταχέως αναπτυσσόμενους αστικούς πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο).
Κίνδυνοι της βιομηχανικής κτηνοτροφίας
Οι κίνδυνοι ανάδυσης ασθενειών δεν εντείνονται μόνο από την απώλεια των οικοτόπων, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο τους αντικαθιστούμε. Για να ικανοποιήσει την όρεξή του για κρέας, ο άνθρωπος αποψίλωσε μια έκταση ίση με την αφρικανική ήπειρο, προκειμένου να εκθρέψει ζώα που προορίζονται για σφαγή. Οι ιοί της γρίπης των πτηνών, των οποίων ξενιστές ήταν υδρόβια πουλιά, έκαναν θραύση στα πτηνοτροφεία όπου βρισκόταν φυλακισμένος τεράστιος αριθμός κοτόπουλων. Σχεδόν οι μισές από τις νέες ασθένειες που προχώρησαν από τα ζώα στους ανθρώπους μετά το 1940, μπορούν να εντοπιστούν σε συνθήκες όπου υπήρξαν αλλαγές στη χρήση γης, τη γεωργία ή το κυνήγι άγριων ζώων. SARS, Ebola, West Nile, Lyme, MERS και άλλοι ιοί ταιριάζουν στο προφίλ.
Οι επιπτώσεις στη Μάνα Γη
Όλοι έχουμε ή είχαμε μανούλα και ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει, ανεκτίμητο δώρο. Υπάρχει όμως και μία άλλη μάνα. Η μάνα όλων μας, που συχνά ξεχνάμε ότι είναι μάνα μας. Η Μητέρα Γη. Αυτή που μας «γέννησε» όλους κι αυτή που κάθε μέρα μάς δίνει απλόχερα σπίτι, οξυγόνο, τις ιδανικές συνθήκες και την τέλεια θερμοκρασία για να απολαμβάνουμε το δώρο της ζωής (χθες διαβάζαμε με τη μεγάλη μου κόρη ότι η μέση θερμοκρασία στον Άρη και στην Αφροδίτη είναι -46 και 461 βαθμοί Κελσίου).
Αυτός ο υπέροχος μοναδικός Μπλε Πλανήτης, το σπίτι μας, μας δίνει κάθε μέρα μια υπέροχη βόλτα στη φύση, ένα ρομαντικό ηλιοβασίλεμα, ένα δροσερό αεράκι, μια αναζωογονητική βουτιά στη θάλασσα, υπέροχα φρούτα και καρπούς, γάργαρο νερό για να ξεδιψάσουμε και, πάνω απ' όλα, αναζωογονητικό οξυγόνο για να ζήσουμε. Αν συνεχίσουμε να μην μπορούμε να συνεννοούμαστε σε παγκόσμιο επίπεδο για το σημαντικότερο θέμα που έχουμε να λύσουμε ως ανθρωπότητα, αυτό της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, νομίζω ότι η Μητέρα Γη δεν θα αργήσει να μας πει με τον τρόπο της να «την κάνουμε» ως είδος.
Όλα αυτά που τα θεωρούμε δεδομένα, αλλά δεν θα έπρεπε. Ο καλός Θεός μας έδωσε το δώρο της ελευθερίας, της επιλογής και της αγάπης. Εμείς επιλέγουμε αν θα αγαπήσουμε ή όχι. Τον εαυτό μας, τα παιδιά μας, τον συνάνθρωπό μας, τη μανούλα μας, τη Μητέρα Γη. Κι άμα το καλοσκεφτείς, δεν μας ζητάει πολλά. Ζητάει στοιχειώδη σεβασμό.
Η Γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, όπως και το Σύμπαν, και τίποτα δεν γίνεται τυχαία σε αυτόν τον τέλειο αλγόριθμο που λειτουργεί αλάνθαστα εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. 5.5.2020 SOS από επιστήμονες: Πάνω από 3 δισ. άνθρωποι ίσως ζουν σε συνθήκες ακραίας ζέστης έως το 2070 Εδώ και δεκαετίες, η Γη μάς προειδοποιεί συστηματικά για την παγκόσμια υπερθέρμανση. Ο άνθρωπος δεν σέβεται ούτε τη Μητέρα Γη, ούτε τη φύση, ούτε τη χλωρίδα και την πανίδα.
Αν η ιστορία της Γης ξεκινούσε την 1η Ιανουαρίου και σήμερα είχαμε 31 Δεκεμβρίου, ο άνθρωπος είναι τόσο καινούργιος στη Γη, που εμφανίστηκε μόλις ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν από την αλλαγή του χρόνου. Κι όμως έχει επιφέρει τεράστιες και βίαιες αλλαγές, χωρίς καθόλου σεβασμό. Σκοτώνουμε ακατάσχετα τα ζώα, αφανίζουμε τα δέντρα, εξαντλούμε τις ορυκτές πρώτες ύλες, ενώ υπάρχουν σε αφθονία καθαρές πηγές ενέργειας, ρυπαίνουμε τις θάλασσες και τα ποτάμια με χημικά, καταναλώνουμε αλόγιστα πλαστικό ‒ σκοτώνουμε κάθε μέρα τον πλανήτη μας και μαζί τον εαυτό μας. Σκοτώνουμε κάθε μέρα τη μάνα που μας γέννησε. Σαν να ξυπνάς κάθε πρωί και να δίνεις 2-3 μαχαιριές στη μάνα σου. Δυο-τρεις μαχαιριές επί 7,5 δισεκατομμύρια κατοίκους κάθε μέρα. Αν συνεχίσουμε να μην μπορούμε να συνεννοούμαστε σε παγκόσμιο επίπεδο για το σημαντικότερο θέμα που έχουμε να λύσουμε ως ανθρωπότητα, αυτό της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, νομίζω ότι η Μητέρα Γη δεν θα αργήσει να μας πει με τον τρόπο της να «την κάνουμε» ως είδος. Και τότε η πρόσφατη κρίση με τον ιό θα φαντάζει παιχνιδάκι.
Η μοναδική υπερδύναμη είναι η φύση. Ας τη σεβαστούμε και ας την τιμήσουμε, επιτέλους, όπως μας τιμάει κι αυτή σιωπηρά και γενναιόδωρα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Είναι η μάνα μας.
Στόχοι /επιδιωκόμενα αποτελέσματα (γνωστικοί, συναισθηματικοί, δεξιοτήτων)
Μετά την υλοποίηση του προγράμματος, οι μαθητές/τριες θα είναι σε θέση:
Ø Να περιγράφουν ορισμένα βασικά είδη από την χλωρίδα και την πανίδα του γειτονικού δάσους, διακρίνοντας τα κυριότερα ενδημικά.
Ø Να ορίζουν τις έννοιες «κλιματική αλλαγή», «τροφική αλυσίδα», «Τροφικό δίκτυο», «τροφική πυραμίδα», «Εθνικός Δρυμός», «Όξινη βροχή», «ρύπανση», «υποβάθμιση», «αειφορία - αειφορική διαχείριση», «αείφυλλα», «φυλλοβόλα».
Ø Να απαριθμούν τα κυριότερα σχετικά με το δάσος επαγγέλματα και ασχολίες του παρελθόντος και να τα συγκρίνουν με τα σημερινά.
Ø Να γνωρίσουν τρόπους «ανακύκλωσης», που σχετίζονται με λειτουργίες και υλικά του δάσους.
Ø Να εκτιμήσουν τη σημασία των δασικών οικοσυστημάτων για τη ζωή στον πλανήτη και την οικονομική διάσταση του δάσους στο παρελθόν, στο σήμερα και στο μέλλον.
Ø Να ενστερνιστούν την αναγκαιότητα της αειφορικής ανάπτυξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το δάσος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Σχετικό εκπαιδευτικό υλικό:
https://www.kathimerini.gr/1075519/gallery/epikairothta/perivallon/sos-g...
https://www.lifo.gr/articles/environment_articles
https://www.tanea.gr/2020/04/21/world/koronaios-i-riza-tou-kakou-egkeita...
https://www.politico.com/interactives/2020/coronavirus-pandemic-natural-...
https://www.youtube.com/watch?v=WfGMYdalClU
ΚόσμοςMan 2020: Όταν η φύση κερδίζει πίσω τον χαμένο της χώρο Ένα μονόλεπτο animation βίντεο, του διάσημου Βρετανού illustrator Steve Cutts, δείχνει πως ίσως αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει στη φύση τώρα είναι μια πρόσκληση για να σκεφτούμε τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρουσίας στο περιβάλλον και στις ζωές άλλων ζωντανών όντων.
[Η Γκρέτα και οι Γίγαντες - Τάκερ Ζόι | Εκδόσεις Πατάκη] Η Γκρέτα και οι γίγαντες παραμύθι